Matura 2025

>

Liczby rzeczywiste

>

poziom podstawowy:

Pierwiastki

Pierwiastki

poziom podstawowy

Czym jest pierwiastek?

$$ \sqrt[n]{a} $$

Pierwiastek to wyrażenie matematyczne zapisane za pomocą symbolu pierwiastka \(\sqrt[]{\quad}\). Liczba \(a\) nazywana jest liczbą podpierwiastkową natomiast \(n\) to stopień pierwiastka (\(n>1\)). Z definicji pierwiastek reprezentuje działanie odwrotone do potęgowania:

$$ \sqrt[]{4} = 2, \quad \text{ponieważ} \quad 2^2 = 4 $$

Własności pierwiastków

  • pierwiastek iloczynu

  • $$ \sqrt[n]{a \cdot b} = \sqrt[n]{a} \cdot \sqrt[n]{b} $$

    wzór ten pozwala nam "rozbić" pierwiastek na iloczyn dwóch innych pierwiastków (tego samego stopnia):

    $$ \sqrt[3]{35} = \sqrt[3]{7 \cdot 5} = \sqrt[3]{7} \cdot \sqrt[3]{5} $$

  • pierwiastek ilorazu

  • $$ \sqrt[n]{\frac{a}{b}} = \frac{\sqrt[n]{a}}{\sqrt[n]{b}} $$

    przykład:

    $$ \sqrt[5]{\frac{2}{3}} = \frac{\sqrt[5]{2}}{\sqrt[5]{3}} $$

    wzór ten pozwala nam również "rozbić" pierwiastek na iloraz dwóch innych pierwiastków (tego samego stopnia):

    $$ \sqrt[3]{4} = \sqrt[3]{\frac{20}{5}} = \frac{\sqrt[3]{20}}{\sqrt[3]{5}} $$

  • pierwiastek z pierwiastka

  • $$ \sqrt[n]{\sqrt[m]{a}} = \sqrt[n \cdot m]{a} $$

    przykład:

    $$ \sqrt[2]{\sqrt[3]{5}} = \sqrt[2 \cdot 3]{5} = \sqrt[6]{5} $$

  • potęga pierwiastka

  • $$ \left( \sqrt[n]{a} \right)^m = \sqrt[n]{a^m} $$

    przykład:

    $$ \left( \sqrt[3]{7} \right)^2 = \sqrt[3]{7^2} = \sqrt[3]{49} $$

Działania na pierwiastkach

  • Dodawanie i odejmowanie:

  • Dodawać i odejmować można tylko pierwiastki tego samego stopnia i z taką samą liczbą podpierwiastkową:

    $$ \sqrt{2} + \sqrt{2} = {\color{#2980b9}2}\sqrt{2}$$

    $$ {\color{#2980b9}2}\sqrt[3]{5} - \sqrt[3]{5} = \sqrt[3]{5}$$

  • Mnożenie i dzielenie:

  • Mnożyć i dzielić można tylko pierwiastki tego samego stopnia:

    $$ \sqrt[]{a} \cdot \sqrt[]{b} = \sqrt[]{a \cdot b} $$

    $$ \sqrt[]{2} \cdot \sqrt[]{5} = \sqrt[]{2 \cdot 5} = \sqrt[]{10}$$

    $$ \frac{\sqrt{a}}{\sqrt{b}} = \sqrt{\frac{a}{b}} $$

    $$ \frac{\sqrt[]{10}}{\sqrt[]{2}} = \sqrt[]{\frac{10}{2}} = \sqrt[]{5} $$

    $$ \sqrt[3]{28} : \sqrt[3]{7} = \sqrt[3]{28 : 7} = \sqrt[3]{4}$$

Rozwiązania najczęściej używanych pierwiastków

Pierwiastki drugiego stopnia:

$$\sqrt{4} = 2$$

$$\sqrt{9} = 3$$

$$\sqrt{16} = 4$$

$$\sqrt{25} = 5$$

$$\sqrt{36} = 6$$

$$\sqrt{49} = 7$$

$$\sqrt{64} = 8$$

$$\sqrt{81} = 9$$

$$\sqrt{100} = 10$$

$$\sqrt{121} = 11$$

$$\sqrt{144} = 12$$

$$\sqrt{169} = 13$$

$$\sqrt{196} = 14$$

$$\sqrt{225} = 15$$

Pierwiastki trzeciego stopnia:

$$\sqrt[3]{8} = 2$$

$$\sqrt[3]{27} = 3$$

$$\sqrt[3]{64} = 4$$

$$\sqrt[3]{125} = 5$$

Pierwiastki czwartego stopnia:

$$\sqrt[4]{16} = 2$$

$$\sqrt[4]{81} = 3$$

$$\sqrt[4]{256} = 4$$

$$\sqrt[4]{625} = 5$$